Piaskownia Boguszowice

Od początku istnienia naszej kopalni było zapotrzebowanie na piasek, stosowany do podsadzania wyeksploatowanych wyrobisk. Wpierw wydobywano piasek tuż za kopalnią, który wozami opuszczanymi szybem I dostarczano ponad wybrany filar, gdzie zamulano go przez dolewanie wody. zobaczZ biegiem lat wydobycie na "Szybach Blüchera", a wcześniej "Feldmarschall Blücher Schächte" wzrastało, więc w 1927 roku wywiercono dwa otwory podsadzkowe. Pierwszy, odległy 1,5 km na północny wschód od szybu I i II, który służył do podsadzania wyrobisk w pokładach siodłowych w polu północnym między poziomem 165 m a 250 m oraz drugi otwór, odległy o 1 km na południe od wymienionych wcześniej szybów, który służył do podsadzania wyrobisk w pokładach siodłowych w polu południowym między poziomem 100 m a 250 m. Później dotychczasowy rejon wydobycia piasku zasypano skałą płonną, której zwały zapaliły się, zasmradzając przez długi czas całą okolicę. Obecnie w tym miejscu znajduje się stadion, strzelnica i hotel "Maranta".
     Następnie po piasek sięgnięto do uruchomionego pod koniec 1926 roku pola eksploatacyjnego piasku, odległego około 1 km na północ od "Szybów Blüchera", na obszarze górniczym Kopalni „Donnersmarck”, która również czerpała surowiec z tego złoża. Piasek do obu kopalń, należących do rodu Donnersmarcków ze Świerklańca, dowożono wagonami kolejowymi. Już wcześniej kopalnie te były połączone między sobą oraz ze stacją Niedobczyce (obecnie Rybnik-Towarowy) własną linią kolei górniczej. Wkrótce, bo w 1932 roku, kiedy to wywiercono kolejny otwór podsadzkowy przy szybie III, służący do podsadzania wyrobisk od przekopu III do granic nadania pomiędzy poziomem 130 m a 250 m, przedłużono linię kolejową. Przedtem do Świerklan Górnych, gdzie w lesie stoi szyb biegła wąskotorówka.
     Wyczerpywanie się złoża piasku w Jankowicach i Chwałowicach, co nastąpiło w latach 60-tych zmusiło do wcześniejszych już poszukiwań nowych złóż piasku, nie tylko dla naszej gruby, ale i dla rozbudowujących się kopalń Rybnickiego Okręgu Węglowego. Daleko nie szukano, bo bogate złoże piasku odkryto w ... Boguszowicach, Kłokociniu i Gotartowicach. Mówią o tym dokumentacje geologiczne z lat:

  • 1955 - Dokumentacja geologiczna złoża piasku podsadzkowego rejonowej piaskowni "Boguszowice", woj stalinogrodzkie, pow.Rybnik, gmina Chwałowice.
  • 1961 - Aktualizująca dokumentacja geologiczna złoża materiału podsadzkowego "Boguszowice -Pole I" w Boguszowicach, gromada Boguszowice, pow. Rybnik, woj. katowickie.

zobaczzobacz

Pan Mieczysław Kula w swojej książce "Boguszowice", którą gorąco polecam wspomina, że z pism wysyłanych w lutym 1959 roku przez Prezydium Rady Narodowej w Boguszowicach do PWRN w Katowicach wynikało, że w I etapie piaskownia miała obejmować obszar pomiędzy kopalnią, nowo budowanym osiedlem, a starą wsią, czyli teren na którym górnicy wcześniej wykupili parcele pod budowę ok. 50 domów. Na szczęście władze wojewódzkie odstąpiły od tego planu, jednocześnie wskazując przyszłą lokalizację odkrywki na tereny mniej zamieszkałe, czyli wschodnie rejony gromady Boguszowice - Kłokocin i Gotartowice. Kolejny etap był tym groźniejszy, że przewidywał powstanie tam centralnej piaskowni dla wszystkich kopalń ROW. Postępująca odkrywka mogła doprowadzić do wyburzenia kilkuset okolicznych domów. I znów można mówić o dużym szczęściu naszej gromady, a od 1962 r. miasta, bo dokonano korekty planu, postanawiając uruchomić na mniejszym obszarze tymczasową piaskownię i "tylko" na 15 lat. Jeszcze w kwietniu 1959 roku ważyły się losy, czy roboty odkrywkowe rozpoczną się już od pól boguszowickich, ale w końcu ruszyły od szosy kłokocińskiej w kierunku Gotartowic, co zaraz spowodowało w okolicznych gospodarstwach wysychanie studni i brak wody.

zobaczzobacz

zobaczzobaczzobacz

zobaczzobaczzobacz

zobaczzobacz

W latach 1959 - 1963 wybudowano od piaskowni "Boguszowice" 15 kilometrową, jednotorową linię kolejową do Jastrzębia, przez Borynię, którą dostarczano piasek do tamtejszych kopalń. Jednocześnie połączono stację Boguszowice z kopalnią „Jankowice” odcinkiem toru o długości 2,6 km. co z kolei pozwoliło na połączenie piaskowni z kop. "Chwałowice" i stacją w Niedobczycach. W tamtym okresie powstała również przy szybie III, zwanym "Poniatowski" podsadzkownia wraz ze zbiornikami na piasek i kamień oraz rurociągami w szybie.
     Z powodu stopniowego wyczerpywania się zasobów tymczasowej piaskowni Boguszowice podjęto w latach 1966 -1973 decyzję o budowie dwutorowej linii kolejowej Boguszowice - Kotlarnia, poprowadzonej również przez elektrownię Rybnik. Kopalnia odkrywkowa piasku w Kotlarni została oficjalnie uruchomiona 1 lipca 1967 roku i posiada drugie co do wielkości złoże tego surowca na terenie naszego kraju.
     "Przegląd Geograficzny" z 1975 roku wydany przez Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN podaje: "Obecnie eksploatacja piasku podsadzkowego prowadzona jest jeszcze w Boguszowicach. Część wyeksploatowana wyrobiska zajmuje około 150 ha powierzchni. Jego głębokość sięga od 9 do 16 m. Do dalszej eksploatacji trwającej do 1975 r., przeznaczono dodatkowo 100 ha gruntów, z czego do końca 1973 r. wyeksploatowano 74 ha."
     Jeszcze nie skończono eksploatacji złoża, a już na "polecenie" władz powiatu, prezydium MRN w Boguszowicach 5 stycznia 1973 r. wyraziło zgodę na utworzenie wysypiska śmieci na polu piaskowym przy ul. Kłokocińskiej. Po częściowym wypełnieniu wyrobisk śmieciami, teren wysypano skałą płonną, ziemią i wyrównano.
     W 1976 roku powstał tam Kombinat Budownictwa Ogólnego, gdzie produkowano prefabrykaty budownictwa wielorodzinnego. Ponadto na przełomie 1976/1977 roku rozpoczęto budowę fabryki domów, jednak osiem lat później przerwano tę inwestycję (zdążono jeszcze postawić bloki na osiedlu Północ, zwanym Manhatanem) i adoptowano ją na Zakłady Transportu Kolejowego i Gospodarki Kamieniem, które po przekształceniu na PTKiGK i przejęciu przez DB Schenker Rail Polska S.A. działają i rozwijają się nadal.
     Obecnie nasza kopalnia zamiast kosztownego piasku, używa do podsadzania popiołów lotnych i odpadów poflotacyjnych.

Zdjęcia przedstawiające przeprowadzkę sprzętu ciężkiego i bazy socjalnej z rejonu kopalni na nowe pole eksploatacyjne piasku "Boguszowice" dostarczył mi Pan Mieczysław Ochwat z Chwałowic, za co bardzo dziękuję!

Opracowałem na podstawie:
"Boguszowice" Mieczysława Kuli, "Krótki zarys historii Kłokocina" Beaty Ochal, 
"Przegląd Geograficzny" z 1975 roku, "Historia podsadzania wyrobisk na "Jankowicach"

Opr. Tadeusz_Gacek - lipiec 2014

POWRÓT DO GÓRY